2.2.5 Een duurzame dijk

De Graaf Reinaldalliantie heeft de ambitie om een duurzame dijkversterking te realiseren. Daarom is al vanaf vroeg in de verkenningsfase gestuurd op duurzaamheid. De basis voor de duurzaamheidsaanpak is de Aanpak Duurzaam GWW. Dit is een procesmatig stappenplan waarmee duurzaamheid integraal wordt meegenomen in het primaire proces van verkenning, planuitwerking en realisatie. Centraal in de Aanpak Duurzaam GWW staat het Ambitieweb, een analysetool (grafiek) die werkt met de twaalf sturingsthema’s[1] voor duurzaamheid en drie prestatieniveaus. De sturingsthema’s voor duurzaamheid zijn bijna allesomvattend. Hierdoor blijft het risico van een te brede en/of verkeerde benadering bestaan. Daarom is voor dijkversterking Gorinchem-Waardenburg, aan de hand van de duurzaamheidsvisies van het Waterschap Rivierenland, de aannemerscombinatie Waalensemble en de stuurgroep van het Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP), focus aangebracht. Dit heeft geleid tot de volgende drie focusgebieden voor duurzaamheid:

  1. Ruimtelijke inpassing en meekoppelkansen

  2. Klimaat en energie

  3. Circulaire economie

Op basis van deze focusgebieden zijn de doelen voor de planuitwerkingsfase van GoWa bepaald. Hieraan wordt invulling gegeven in de planuitwerkings- en realisatiefase.

  1. Ruimtelijke inpassing en meekoppelkansen
     In de planuitwerkingsfase is het uitgangspuntendocument van de ensemblewerkgroepen leidend wat betreft de ambities van de omgeving. De alliantie werkt samen met de omgeving om de haalbaarheid van deze wensen te onderzoeken en waar mogelijk in te passen in het ontwerp. In het uitgangspuntendocument staan diverse gebiedswensen gerelateerd aan een duurzame omgeving. Ook in de effectenuitwerking in het MER laten we zien hoe het ontwerp invulling geeft aan de sturingsthema’s natuur, bodem, recreatie, verkeer en duurzaam materiaalgebruik etc. We besteden bijvoorbeeld aandacht aan de biodiversiteit door aan de slag te gaan met natuurinclusief bouwen om de kwaliteit van leven voor alle levende wezens te vergroten en realiseren we een flower-powerdijk met een vegetatie die bestaat uit een rijk mengsel van (bloemdragende) kruiden en grassen.

  2. Circulariteit, duurzaam materiaal gebruik
    Voor de fase van planuitwerking en realisatie zijn door de alliantie (met daarin specifiek de inbreng van aannemerscombinatie Waalensemble) de volgende specifieke doelen voor duurzaam materiaalgebruik benoemd):

  1. Het toepassen van gebiedseigen grond; door grond afkomstig uit het gebied te (her)gebruiken in de nieuwe dijk zijn minder vervoersbewegingen nodig (het gaat daarbij om geulen t.b.v. riviercompensatie en materiaal uit de af te graven dijk).

  2. Hoogwaardig herbestemmen van alle uit het project vrijkomende materialen.

  3. Adaptief ontwerp: een toekomstbestendig en uitbreidbaar ontwerp.

  4. Preventie: indien het niet nodig is om iets aan te pakken is het duurzamer om het bestaande te handhaven.

Per projectfase wordt een berekening met DuboCalc gemaakt om het milieueffect van keuzes en acties ten aanzien van circulariteit, duurzaam materiaalgebruik en sturing op bovenstaande doelen kwantitatief in beeld te brengen. In elke fase wordt daarbij gestreefd naar een verdere optimalisatie en daarmee verlaging van het milieueffect van het project. Zie voor nadere uitleg van DuboCalc paragraaf 3.3.5.

  1. Klimaat en Energie

    1. Energieopwekking: Door de omgeving (ensemblewerkgroep Haaften) is de wens uitgesproken bij de dijkversterking expliciet aandacht te geven aan duurzaamheid en het mogelijk maken om duurzame energie op te wekken/te bufferen. De Graaf Reinaldalliantie onderzoekt de mogelijkheid om energie op te wekken vanuit geothermie als meekoppelkans met het plaatsen van langsconstructies. Door bij het aanbrengen van langsconstructies nabij of direct gelegen aan het open water voorzieningen mee te nemen voor geothermie, kan warmte/koude opslag worden gebruikt ten behoeve van omliggende bebouwing. Het waterschap faciliteert dit door andere partijen de gelegenheid te geven met initiatieven te komen. Dit is besproken met de ensemblewerkgroepen, maar de ideeën die in het participatieproces zijn geopperd zijn niet inpasbaar in de dijkversterking.[2].

    2. Energiebesparing (CO2-reductie): Reductie van CO2-uitstoot als gevolg van de activiteiten van aannemerscombinatie Waalensemble is in de planuitwerking concreet uitgewerkt en wordt in de voorbereiding van de realisatie meegenomen.

Om de drie doelen een plaats te geven in het project GoWa zijn deze verder geconcretiseerd/uitgewerkt. Tijdens verschillende werksessies zijn de doelen vertaald naar een shortlist van duurzaamheidsmaatregelen. De shortlist met maatregelen is te vinden in Plan Duurzaamheid.

  • 1 Energie, Materialen, Bodem, Water, Ecologie, Ruimtegebruik, Ruimtelijke kwaliteit, Gezonde leefomgeving, Sociale relevantie, Investeringen, Bereikbaarheid, Vestigingsklimaat bedrijven.
  • 2 Waterschap Rivierenland werkt aan een duurzame energievoorziening. Voorstellen voor duurzame energie moeten bij dit dijkversterkingsproject passen binnen de principes van Gastvrije Waaldijk en mogen niet leiden tot aantasting van het karakteristieke dijklandschap zoals beschreven in de Handreiking Ruimtelijke Kwaliteit voor de dijkversterking. De ideeën die tot nu toe zijn geopperd om energie op te wekken, zoals het realiseren van een solarroad of het plaatsen van zonnepanelen langs de dijk, passen niet binnen de principes van Gastvrije Waaldijk of zorgen voor verrommeling van het dijklandschap.